Stacje wielkopostne w Rzymie

Co to są kościoły stacyjne i skąd się wzięły?

Już pierwsi chrześcijanie mieli zwyczaj gromadzenia się na modlitwie i Eucharystii w miejscu śmierci męczennika. Z tej praktyki wyrósł w starożytnym Rzymie zwyczaj pielgrzymowania od jednego grobu męczennika do drugiego. Właśnie w Wielkim Poście.

Praktyka połączenia starej tradycji akurat z przygotowaniem do Wielkanocy narodziła się mniej więcej w tym samym czasie, w którym konkretnych, 40-dniowych ram nabierał Wielki Post. Było to ok. IV wieku. Uznano, że systematyczne odwiedzanie grobów kolejnych pochowanych w Rzymie męczenników jest dobrym pomysłem na przygotowanie do największych świąt chrześcijan. Od razu też w celebracje włączał się biskup Rzymu, czyli urzędujący papież.

Najpopularniejszymi wówczas świętymi męczennikami, do których relikwii pielgrzymowano w Rzymie byli m.in. św. Anastazja, św. Mikołaj, św. Łucja, św. Wawrzyniec, Kosma i Damian, Agata, Marek. To ich kościoły były w początkowym okresie tradycji stacyjnej przystankami w drodze do Wielkanocy.

Warto wiedzieć, że nie chodziło wówczas o same świątynie, ale właśnie o świętych czczonych w tamtych miejscach. Czyli idąc w Środę Popielcową do kościoła św. Anastazji na Palatynie, Rzymianie mówili, że idą do samej św. Anastazji.

Po co tam chodzili?

Głównie na uroczystą Eucharystię pod przewodnictwem papieża. Po jej zakończeniu procesyjnie przechodzili do następnego męczennika czyli kościoła przypisanego do odwiedzin w następnym dniu.

We wczesnym średniowieczu, gdy ta tradycja się utrwalała, w ciągu dnia obowiązywał ścisły post. Zwalniały z niego dopiero wieczorne Nieszpory odprawiane w kościele stacyjnym przez papieża. Po nich zwykle chrześcijanie zasiadali do normalnego objętościowo posiłku.

Tłumy w rzymskich „Stacjach”

W VI w. papież Grzegorz Wielki ustalił klasyczną kolejność stacji i skodyfikował, jak ma wyglądać celebracja w kościele stacyjnym. Najpierw wspólna Seksta (czyli modlitwa południowa), potem procesyjne przejście do kościoła-stacji, Eucharystia, Nieszpory, agapa. To również on rozszerzył listę stacyjnych kościołów, których początkowo było tylko 25. On także zaproponował, by pielgrzymowanie do męczenników kontynuować również w okresie Wielkanocnym. W Wielki Piątek odwiedzano więc świątynię Santa Croce, w Wigilię paschalną św. Jana na Lateranie, zaś w Niedzielę Zmartwychwstania – Matkę Bożą Większą, czyli pierwszy kościół na świecie dedykowany Najświętszej Maryi Pannie.

Z powodu tłumów zjawiających się codziennie w rzymskich „Stacjach” przy grobach męczenników papież zaczął wyznaczać po dwa kościoły „dyżurujące” danego dnia. Eucharystii przewodniczyli w nich wówczas proboszczowie kościołów stacyjnych. Gdy w trakcie najazdów na Rzym czy innych kataklizmów nawiedzających miasto różne kościoły obecne na pierwotnej liście ulegały spaleniu lub zburzeniu, zastępowały je nowe – te zwykle jako drugie wyznaczone początkowo. Tak właśnie św. Sabina zastąpiła św. Anastazję a Bazylika świętych Jana i Pawła na Celiusie – św. Łucję na Palatynie.

Tradycja tego pielgrzymowania wielkopostnego na długie wieki zanikła w okresie niewoli Aviniońskiej, czyli wtedy, gdy kolejni papieże zaczęli rezydować w tym francuskim mieście, zamiast w Rzymie. Do Rzymu zaczęła powoli wracać dopiero w XVI w., na stałe powróciła w wieku XX w. za pontyfikatu Jana XXIII.

Trwały ślad w liturgii

Rzymskie kościoły stacyjne zostawiły za to trwały ślad w liturgii, np. w czytaniach przypisanych do kolejnych dni Wielkiego Postu. W lekcjonarzu sprzed 1970 r. w czwartek po Popielcu zawsze czytano w Ewangelii opis uzdrowienia sługi centuriona. Dlaczego? Ponieważ ten dzień był przypisany rzymskiemu kościołowi św. Grzegorza w Velabro, gdzie przechowywano relikwie świętego żołnierza, właśnie męczennika Jerzego. Podobnie w piątek czwartego tygodnia Wielkiego Postu czytano o wskrzeszeniu Łazarza ponieważ tego dnia odwiedzano sąsiadujący z cmentarzem na Eskwilinie kościół św. Euzebiusza.

Lista kościołów stacyjnych:

Środa Popielcowa – S. Sabina all’Aventino – liturgii przewodniczy papież 

Czwartek – S. Giorgio al Velabro 

Piątek – Ss. Giovanni e Paolo al Celio 

Sobota – S. Agostino in Campo Marzio

I niedziela Wielkiego Postu – S. Giovanni in Laterano

Poniedziałek – S. Pietro in Vincoli al Colle Oppio 

Wtorek – S. Anastasia (S. Teodoro) al Palatino 

Środa – S. Maria Maggiore 

Czwartek – S. Lorenzo in Panisperna 

Piątek – Ss. XII Apostoli al Foro Traiano 

Sobota – S. Pietro in Vaticano

II niedziela Wielkiego Postu – S. Maria in Domenica alla Navicella

Poniedziałek – S. Clemente presso il Colosseo 

Wtorek – S. Balbina all’Aventino 

Środa – S. Cecilia in Trastevere 

Czwartek – S. Maria in Trastevere 

Piątek – S. Vitale in Fovea (via Nazionale) 

Sobota – Ss. Marcellino e Pietro al Laterano (via Merulana)

III niedziela Wielkiego Postu – S. Lorenzo fuori le Mura

Poniedziałek – S. Marco al Campidoglio 

Wtorek – S. Pudenziana al Viminale 

Środa – S. Sisto (SS. Nereo e Achilleo) 

Czwartek – Ss. Cosma e Damiano in Via Sacra (Fori Imperiali) 

Piątek – S. Lorenzo in Lucina 

Sobota – S. Susanna alle Terme di Diocleziano 

IV niedziela Wielkiego Postu – S. Croce in Gerusalemme

Poniedziałek – Ss. Quattro Coronati al Celio 

Wtorek – S. Lorenzo in Damaso 

Środa – S. Paolo fuori le Mura 

Czwartek – Ss. Silvestro e Martino ai Monti 

Piątek – S. Eusebio all’Esquilino Sobota – S. Nicola in Carcere

V niedziela Wielkiego Postu – S. Pietro in Vaticano

Poniedziałek – S. Crisogono in Trastevere 

Wtorek – S. Ciriaco (S. Maria in via Lata al Corso) 

Środa S. Marcello al Corso 

Czwartek – S. Apollinare in Campo Marzio 

Piątek – S. Stefano al Celio Sobota – S. Giovanni a Porta Latina

WIELKI TYDZIEŃ

Niedziela Palmowa – S. Giovanni in Laterano 

Poniedziałek – S. Prassede all’Esquilino 

Wtorek – S. Prisca all’Aventino 

Środa – S. Maria Maggiore 

Czwartek – S. Giovanni in Laterano 

Piątek – S. Croce in Gerusalemme 

Sobota – S. Giovanni in Laterano

Okres wielkanocny

Niedziela wielkanocna – S. Maria Maggiore 

Poniedziałek – S. Pietro in Vaticano 

Wtorek – S. Paolo fuori le Mura 

Środa – S. Lorenzo fuori le Mura 

Czwartek – Ss. XII Apostoli al Foro Traiano 

Piątek – S. Maria ad Martyres in Campo Marzio (Panteon) 

Sobota – S. Giovanni in Laterano Biała niedziela (in Albis) – S. Pancrazio

Rzymskie Pasje. Kościoły Stacyjne Wiecznego Miasta” 📖 

✅Przed nami  Wielki Post na mojej półce z książkami jest niezwykła pozycja książkowa autorstwa Pani Hanny Suchockiej.

✅To niezwykła książka, przybliżająca osobowość Hanny Suchockiej, a także Rzym, w którym 12 lat była ambasadorem Rzeczpospolitej przy Stolicy Apostolskiej. Zafascynowana Wiecznym Miastem i jego świątyniami podjęła tradycję pierwszych chrześcijan, by w okresie Wielkiego Postu nawiedzać tzw. kościoły stacyjne. Codziennie przez czterdzieści dni wyruszała do innego rzymskiego kościoła, studiowała jego historię i architekturę, zatapiała się w liturgię i przeżywała mistyczną przygodę. W ten sposób książka Hanny Suchockiej staje się podróżą w przestrzeni (gdyż przemieszczamy się z nią po Wiecznym Mieście), wędrówką w czasie (bo cofamy się w głąb historii, do czasu pierwszych chrześcijan), a także ścieżką duchową prowadzącą do przeżycia metafizycznego (gdy autorka medytuje nad tekstami biblijnymi). To książka ważna nie tylko dla miłośników Rzymu czy osób zainteresowanych kulturą i sztuką śródziemnomorską, ale dla każdego, komu zależy na powrocie do źródeł cywilizacji chrześcijańskiej. 

✅To wyjątkowa książka, będąca nie tylko frapującym przewodnikiem po niezwykłych świątyniach chrześcijańskiego Rzymu, lecz także lektura pomagająca lepiej przeżywać Wielki Post. To dzieło, którego nie da się po przeczytaniu tak po prostu odłożyć na półkę. Musi pozostać pod ręką, by móc po nie sięgnąć, gdy potrzeba wyciszenia i refleksji. 

👉Serdecznie polecam tę książkę, przewodnik po Kościołach Stacyjnych Wiecznego Miasta 🙋